حضرت سلطان باھو کی شاعری سے کچھ انتخاب

بہت خوب۔ کاشفی بھائی!

اچھا سلسلہ ہے، اس میں اضافہ بھی کیجیئے گا۔

 

جواب: حضرت سلطان باھو کی شاعری سے کچھ انتخاب

جیں دینہ دا میں در تینڈے تے سجدہ صحی ونج کیتا ہُو
اس دینہ دا سر فدا اُتھائیں میں بیا در نہ لیتا ہُو
سر دیون سر آکھن ناہیں شوق پیالہ پیتا ہُو
قربان تنہاں توں باہو جنہاں عشق سلامت کیتا ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

جیں دہنہ دا =جس دن دا
تینڈے درتے = تیرے بوہے تے
سجدہ صحی ونج کیتا=جاکے صحیح دجدہ کیتا- ڈھڈوں صاف ہو کے من مندر وچ جھاڑ و دے کے اپنی میں گوا کے ردتے جھک گیا۔
فدا=قربان
اُتھائیں = اوسے تھاں تے (بوہے تے )
بیا=کوئی ہور- دوجا
درلینا=فریاداں دانیاں لین لئی کسے حاکم دل رجوع کرنا
دردیون =سر قربان کردیندے نیں - ٹ ک 125
سر آکھن ناہین ۔ اپنا بھیت نہیں بھندے ٹ ک 125


72
جیوندے کیہ جانن سار مویاں دی سو جانے جو مردا ہُو
قبراں دے وچ اَن نہ پانی خرچ لوڑیندا گھردا ہُو
اک وچھوڑا ماں پیو بھائیاں بیا عذاب قبر دا ہُو
واہ نصیبہ باہُو جیہڑا وچ حیاتی مر دا ہ ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

سار=ٹ ل 27
سو=اوہ ای
اَن =اناج -خوراک
لوڑیندا=لوڑ پیندی اے-جہدی لوڑ پوے - لوڑ وچ کم آندا اے
گھر دا خرچ =جیہڑا خرچ گھروں ای لے کے گئے ساں
(حیاتی وچ کیتے گئے نیک عمل)
بیا=دوجا
واہ نصیب =دھن بھاگ نیں -کنا چنگا نصیب اے - واہ سبحان اللہ اوہناں دے نصیب کنے چنگے نیں- کڈے بھاگاں والے جی نیں - ٹ ک
124,119

73
جیوندیاں مر رہنا ہووے ویس فقیراں بہیئے ہُو
جے کوئی سٹے گودڑکوڑا وانگ اروڑی یہئے ہُو
گلہ الانبھا بھنڈی خواری یار دے پاروں سیہئے ہُو
قارد دے ہتھ ڈور اساڈی باہُو رکھے تیوں رہیے ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

جیوندیاں مر رہنا=ٹ ک مُوتُوا قَبلَ اَن تَمُوتُوا
ویس =بھیس -بانا -حال
گودڑ =پاٹے پرانے کپڑے تے لیراں -پرانے گلے ہوئے لیف جلیاں
کوڑا=گھر دی بویکر بہاری نال اکاکٹھا کیتا ہویا گند مند اروڑی =گند مند سٹن لئی مقرر تھاں
گلہ=شکوہ ۔ شکایت۔
اُلاہما=الا نبھا، ارانبھا (سندھی ) شعلہ چواتی غصے نال اگ لان والی شکایت (اروڑی دے سرتے سارے لوکیں کوڑا سٹی جاندے نیں پرادہ ذرا وی متھے تے وت نہیں پاندی ایہ بے عزتی چب کر کے جھلی جاندی اے)
بھنڈی خواری =بدنامی۔ بے عزتی
پاروں =کارن -وبہوں -دی خاطر
قادر =اللہ تعالی
ڈور =واگ ۔ مہار ۔ مکمل اختیار
تیوں =اوس طرحاں راضی بہ رضا


74
چنا کر رشنائی تارے ذکر کرہندے تیرا ہُو
تیرے جیہے چن کئی سے چڑھدے سجناں باجھ انھیرا ہُو
جتھے چن اساڈا چڑھدا قدر نہیں کجھ تیرا ہُو
جنم گوایا جس کارن باہُو یار ملے اکویرا ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

رشنائی=روشنی۔ چانن
چنا=اے آکاش دے چن
کئی سئے=کئی سینکڑے
سجناںباجھ=محبوب دے بغیر
قدر=اہمیت ۔ قیمت۔ وقار
کارن=وجہ توں۔ واسطے ۔ دی خاطر
جنم گوایا=پوری حیاتی محبوب دے نانویں لادتی۔ سارا جیون اوہدے سپرد کردیا۔ ٹ ک 202
اکویرا=اک ویرا ۔ ویر=بیر۔ (ہ) وقت۔ باری اپبے ویلے تے وارے وچ اکو ای۔ لاثانی ۔ بے نظیر
ٹ ک احوال و مقامات=صفحہ 159



75
چڑھ چنا تے کر رشنائی ذکر کریندے تارے ہُو
گلیاں دے وچ پھر ن نمانے لعلاں دے ونجارے ہُو
شالا مسافر کوئی نہ تھیوے ککھ جنّہاں توں بھارے ہُو
تاڑی مار اڈانہ باہُو آپے اڈن ھارے ہُو


اکھے لفظاں دے معنے

چنا =اے چن ۔ (اے حقیقی محبوب )
چڑھ =میری انھیر دنیا وچ چانن کر
تارے=چن توں علاوہ سارے فلکی اجرام بہیڑے رات نو دسن
ذکر کریندے=حمد ثنا کر دے نیں۔ پاکی بیان کر دے نیں
ٹ ک ۔ ق م سَبَحَ لِلَہِ مَافِی اسَمَوَتِ وَالُاَرضَ وَھَوَالعَزَیَزُالحَکیَم (57/1)
گلیاں دے =.....پاندھی ایس دنیا وچ گند مند خریدن دی تھاں اگلے جہان کم آون والے لعل وہا جن ولاے ونجارے نیں۔ ایس دینا وچ اوہ عاجزی مسکینی دی حالت وچ رہندے نیں۔ اوہناں دی ظاہری حالت تے ترس آوندا اے تے اوہ ککھاں توں ہولے جاپدے نیں۔ کیوں جو اوس دنیا وچ دل لا کے نہیں بیٹھے تے اپنےاصل ول جاون لئی تیار بیٹھے نیں ۔ دنیا والے اوہناں نوں ناجائز تکلیف دے رہے نیں۔ اوہ تے پہلاں ای ایس دنیا توں بے زار بیٹھے نیں تے ربی امر ملن تے چلے جان گے۔
شالا=شاللہ۔ اللہ کرے انج ای ہووے
ککھ جنہاں =......اوہ ککھاں توں وی ہولے ہو جاندے نیں عام دینا وچ اوہناں دی کوئی قدر قیمت تے عزت نہیں رہ جاندی



76
حافظ ُپڑھ پڑھ کرن تکبر ملاں کرن وڈیائی ہُو
ساون مانہہ دے بدلاں وانگوں پھرن کتاباں چائی ہُو
جتھے ویکھن چنگا چوکھا پڑھن کلام وسوائی ہُو
دوہیں جہانیں مٹھے باہُو کھادی ویچ کمائی ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

سچا تے ڈوہنگھا علم بندے اندر عاجزی تے مسکینی پیدا کردا اے۔ علم ساڈی بء علمی تے ہور چانن پاکے سانوں شرمندہ حیران کر دیندا اے ٹ ک علم رابر دل زنی یا رے بود۔ علم رابر تن زنی مارے بود۔ ظاہر اتے سطحی علم والے حافظاں اندر تکبر پیدا ہو جاندا ۔ اے ۔ اجہیے ملاں لوکاں اندر وی اپنے آپ نوں وڈے تے دوجیاں نوں اندر تکبر پیدا ہو جاندا اے ۔ اجہیے ملاں لوکاں اندر وی اپنے آپ نوں وڈے تے دوجیاں نوں چھوٹے سمجھن دا (complex ) پیدا ہو جاندا اے جتھے موقع ملے اپنے علم دے وکاوے لئی بحث مناظرہ کرن لئی تیار ہوندے نیں۔ (چنگا (چوکھا سوائی مٹھے کھادی ویچ کمائی۔ ٹ ک 35)



77
خام کہیہ جانن سار فقر دی محرم ناہیں دل دے ہُو
آب مٹی تھیں پیدا ہوئے خامی بھانڈے گِل دے ہُو
قدر کہیہ جانن لعل جواہراں جو سوداگر بل دے ہُو
ایمان سلامت باہُو جہیڑے بھج فقراں ملدے ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

خام =(ف) کچے- الے۔ ناقص
سار=ٹ ک 27
فقر=ٹ ک 22
محرم=راز دا جانو۔ بھیتی
دل=عشق دا لطیف جذبہ
آب مٹی=پانی+ مٹی =گارا
خامی =کچیائی والے ۔ ناقص۔ غلطی والے۔ کسے جال وچ پھس جان دی رغبت رکھن والے
بھانڈے .....=بندبشر فطری طوری تے غلطی خامی دا پتلا اے۔ تے اوہدی سوچ وی مادی دنیا توں اگے نہیں جا سکدی ۔ اوہ حیوانیت دا پتلا اے
گل =گلی مٹی
لعل جواہراں =لعل جواہر دی
بل=بلور۔ کچ
لعل جواہر=منک۔ مہنگے موتی
ایمان سلامت=اجیہے بندیاں دا ایمان سلامت اے
بھج فقیراں=....ادب تعظیم نال چھیتی چھیتی اگلوانڈی جا کے ملدے نیں
مل =ٹ ک 30



78
د- دلے وچ دل جو آکھیں سو دلدار دلیلوں ہُو
دل دا دور اگوہاں کیجے کثرت کنوں قلیلوں ہُو
قلب کمال جمالوں جسموں جوہر جاہ جلیلوں ہُو
قبلہ قلب منور باہُو خلوت خاص خلیلوں ہُو



اوکھے لفظاں دے معنے

اگوہاں=اگلے پاسیوں۔ ان گنت۔ بے حسابا
کثرت قلیل کنوں اگوہاں=کثرت قلت توں وی اگلے پاسے۔ ان گنت۔ بے حسابا۔ درویشا جہڑا توں اپنے دل اندر ذکر الہی کرن والا دل آکھنائیں اوہ کتھے دے اہدا وجود ثابت کرنا مشکل اے اوہ دلیل عقل فکر توں پایر اے - قلبی ذکر دا دور کثرت قلت دیاں سرحداں توں اگے ودھ کے کرو۔ ذکر بے حسابا (ٹ ک جو دم غافل سو دم کافر) کرنا چاہیدا اے۔ ذاکر قلب اپنے جسم تے جمال دلوں کمال تائیں اپڑیا ہوندا اے۔ ایہدے اندر جلیل رب دے بخشے جوہر تے جاہ موجود ہوندے نیں ۔ قلب دا قبلہ ربی نور نال منورہو چکا اے۔مینوں رب دے (دوست ) یعنی رسول کریم نال اگلو انجے گوٹھ نصیب ہو چکی اے



79
درد اندر دا اندر ساڑے باہر کراں تاں گھائل ہُو
حال اساڈا کویں اوہ جانن جو دنیا تے مائل ہُو
بحر سمندر عشقے والا ہر دم ویہندا حائل ہُو
پہنچ حضور آسان نہ باہُو نام تیرے دے سائل ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

درد اندر دا =حقیقی محبوب دے وچھوڑے دی تڑپ تے جلن جنھوں پاہر دی دینا نہیں ویکھ سکدی
باہر (ع) =کھلا۔ ظاہر۔ لوکاں دی جانکاری وچ
تاں =تد۔ اوس صورت وچ دسن نال لوک طعنیاں دے پیر مرلیسن
گھائل =زخمی۔ پھٹڑ
مائل=میل (خواہش بھکھ ) رکھن والے ۔ دنیا ول الیررکھن والے
بحر=.......سمندر
حائل =ملاپ اگے اوکھے ڈکے پان والا
پہنچ=رسائی ۔ کول اپڑ جاون دا موقع
حضور=کول بہ رہن دا موقع۔ حاضری وچ رہن دا سماں
سائل =سوالی ،مانگت
نام تیرے......=پیرا ناں جپن دی اجازت منگن دے سوالی ہاں ۔ ساڈا تیرے کول اپڑ جانا سوکھا نہیں۔


80
درد منداں دا خون جو پنیدا برہوں باز مریلا ہُو
چھاتی دے وچ کیتس ڈیرا شیر بیٹھا مل بیلا ہُو
ہاتھی مست سندھورے وانگوں کردا پیلا پیلا ہُو
پیلے دا وسواس نہ باہُو پیلے باجھ نہ میلا ہُو


اوکھے لفظاں دے معنے

درد منداں =عاشقاں
برہوں =جدائی ۔ وچھوڑا۔ عشق
مریلا=ٹ ک 58
کیتس=اوہنے کیتاسی
ملنا=قبضہ کر بیٹھنا
بیلا=جنگل
سندھورا=بری نظر توں تے ہر طرح دی آفت توں بچان والا کسے بوٹی دا دھوڑا سندھور بری نظر توں تے ہر طرحاں دی آفت توں بچاون والا منیا جاندا اے اپنے عقیدے سیتی ہندو ہاتھی نوں بڑا مقدس تے پوجن یوگ پشو مندے نیں۔ گنشیس سیوتے دا مکھ ہاتھی ورگا ہون کرکے ہندوواں وچ ایہدی مانتا ہور ودھی ایہ سنسار دا راکھا دی منیا جاندا اے جدوں ہاتھی من کے چھڈیا جاوے تے اوہدے متھے تے سندھور لایا جاندا اے جس توں سبھ لوک اوہنوں متبرک مندے نین۔ لوک مذہبی خیال نال اوہنوں کجھ نہیں آکھدے اوہ لوکاں دے کماد یا فصلاں اجاڑ کے موٹا ہو جاندا اے تے ہر اک نوں اگوں گھور دا اے۔ لوکیں اوہدا سختی نال مقابلہ نہیں کر سکدے جس پشودے سر متھے تے سندھور ہوے ۔ ہندو اوہنوں عقیدت دی اکھ نال ویکھدے ہن۔
پیلاپیلاکرنا=مارو مار کرنا۔ مست ہاتھی دا ایس طرح اگے ودھنا جویں اوہ آکھ رہیا ہووے کہ میرے اگوں ہٹ جاؤ نہیں تے میں حملہ کرکے قہانوں پیراں تھلے مدھ دیاں گا۔ مینھوں برا کوئی نہیں جے جنھوں جند لوڑیندی ائے پچھانہہ ہٹ جاوے ۔ ٹ ک مصدر پیلنا
پیلا=ھاتھی دے دھکن ۔ دبا پاون مدھن تے پھیہن دا عمل
وسواس =وسوسہ -فکر-پریشانی -سینسا
میلا=میل ملاپ۔ وصل۔